Waar voorheen de melkkoeien graasden, groeien nu kolen, allerlei verschillende soorten sla, prei, kruiden en fruitbomen. In de oude stal spelen nu kinderen in het stro en lunchen de tuinders te midden van de droogtorens. In hoge zelfgebouwde constructies staan kratjes kruiden en groenten te drogen. Een nieuwe vracht venkel gaat net de droger in. Willem Teun hakte de venkel met een zware, vlijmscherpe molen – ‘daar mag helemaal niemand anders aankomen’ – in kleine plakjes om later in groente- en kruidenmixen te gebruiken. In de opslag waar deze mixen samengesteld worden, ruikt het heerlijk. Het houdbaar maken van de opbrengst van de tuin en daardoor complete maaltijdpakketten aan kunnen bieden, is een belangrijke tak voor de verkoop van It Hummelhûs.
Willem Teun Tel van It Hummelhûs
Willem Teun Tel van It Hummelhûs
In drie jaar tijd werden twaalf Friese tuinderijen begeleid bij het optimaliseren van hun bodemgezondheid. Met bodem- en plantsapanalyses wordt de vitaliteit in kaart gebracht en middels advies bijgestuurd. Zo is de bodemgezondheid met het project Friese Vitale Bodem bij de deelnemende bedrijven een belangrijk speerpunt geworden. Natuurtuin It Hummelhûs van Willem Teun Tel is één van de deelnemers.
Door Freya Zandstra
Diversiteit is de sleutel in de regeneratieve landbouw: in het landschap, in de ecologie en in de bodem. Bij It Hummelhûs is diversiteit de peiler onder de bedrijfsvoering: zowel in de verscheidenheid in het aanbod als in de veelzijdige aanpak en de soortenrijkdom op de Natuurtuin.
Meer variatie, meer kansen
Het erf van It Hummelhûs gonst van de ‘ferdivedaasje’. Er wordt gewied en compost gekruid door vakantiekrachten, zorgcliënten krabben de voegen tussen de tegels en aan een picknicktafel zitten ouderen appels te schillen. It Hummelhûs in Oudehorne is een zorgboerderij, kinderopvang en productietuin onder één dak van de gebroeders Tel en hun echtgenotes. Diversiteit is de peiler onder het bedrijf en zonder twijfel ook van de natuurtuin, waar Willem Teun Tel de scepter zwaait.
Op hoge bonenstaken groeien sappige gele bonen. De Neckargold hangt er mooi bij: dikke goudgele spekboon, klaar voor de pluk. Een rij verder hetzelfde type boon, maar dan spectaculair paars en zo zijn ze er ook nog in het groen. Gele, paarse en groene spekbonen liggen niet bij de supermarkt en zijn daarom niet bekend bij de consumenten. Willem Teun voedt hen daarom graag een beetje op, door recepten te delen, maar ook door pakketjes aan te bieden, met alle benodigdheden erbij.
Alle basisingrediënten voor een vegetarische pompoenovenschotel bijvoorbeeld: van de pompoen tot de salie en het ei, alles komt van eigen erf en zit in de pakketten. Of een pastagerecht met boerenkool en tijm: alleen de parmezaanse kaas hoeft nog toegevoegd.
Walhalla voor koks
Met meer dan honderd soorten is er voor deze gerechten altijd genoeg variatie voorhanden. Zo teelt It Hummelhûs alleen al vijf soorten bonen en tien soorten munt, dus die honderd soorten zijn makkelijk gehaald. Van chocolademunt, tot aardbeimunt en citroenmunt – allemaal hebben ze een kenmerkende eigen smaak. In de kruidenbedden staat de knoflookbieslook te bloeien met heerlijke, witte bloemetjes. “Dit is wel een favoriet van de koks die bij ons komen plukken,” zegt Willem Teun terwijl hij een bloemetje laat proeven. “Koks vinden het hier natuurlijk een walhalla, maar ze nemen niet allemaal tijd om hier kruidje voor kruidje te komen oogsten.”
De tuin is er voor de andere beide bedrijfsonderdelen, zodat er gezonde voeding en volop buitenbezigheden voor de jonge en oude clientèle zijn. Tot tien jaar geleden was Willem Teun melkveehouder. Met twaalf stuks jonge Herefordkoeien boert hij nu nog een beetje. De koeien zijn er vooral voor het vlees en ook hun mest komt goed van pas op de tuin. Daarvoor heeft hij de put van de oude ligboxstal veranderd in een potstal, waar ze in de winter verblijven en waar ze zo een mooie, goed vergane stalmest produceren die bijdraagt aan een bodem vol organische stof.
Maaltijdpakketten
Op de tuin staat een jonge boom zwaar beladen met pruimen. Om te testen plukt Willem Teun er ééntje: bijna rijp, volgende week kunnen de cliënten aan het pruimen plukken. Met het inmaken van komkommers, courgette, rode biet en andere groente wordt een hoop verspilling voorkomen. Met de verwerking van bessen en fruit tot jam en limonades wordt de oogst bovendien niet alleen bewaarbaar maar ook veel meer geld waard. De werkzaamheden – van pruimen plukken tot pitten tot snijden en verwerken – zijn belangrijke buitenactiviteiten voor de ouderen die naar de zorgboerderij komen.
Diversiteit heeft It Hummelhûs nu meer dan voldoende, de grote wens is nu om het allemaal nog wat beter op de rit te krijgen: de planning verbeteren en de afzet optimaliseren, bijvoorbeeld. Al het plantgoed komt uit de biologische kwekerij van Jongerius in Houten. Alleen de palmkool en de bladkool red russian worden zelf gezaaid, maar meer zaaiwerk is te tijdrovend.
“Een betere opbrengst en mooiere groente, daar doen we het voor”
-
Groenbemesters
De wens om de productie van de tuin te verbeteren was de belangrijkste drijfveer om mee te doen aan het project Friese Vitale Bodem. “Voor een betere opbrengst en mooiere groente, want nu gaat niet alles even goed”, zegt Willem Teun. In de twee jaar dat It Hummelhûs deelneemt aan het project heeft hij al veel bijgeleerd en ziet hij duidelijke verbeteringen. “Ons oudste veld wil erg vernatten. Door de bodemverbetering die we hebben bereikt wordt het steeds beter doorlatend. Door het kijken bij de andere deelnemers op de tuin en de technische ondersteuning heb ik heel veel geleerd. Over compostering, bemesting, het herstellen van de mineralenbalans bijvoorbeeld, dat was allemaal heel nuttig en toepasbaar. We hebben hier vooral lavameel en molybdeen toegevoegd, dat is de motor van alle andere sporenelementen. Dat voegen we toe aan de mest in de potstal, die brengen we daarna over het land. Daardoor is de opname wel iets langzamer, maar we zien zeker resultaat.”
“Ook het gebruik van groenbemesters is heel zinvol, merken we. Ik gebruik bijvoorbeeld Japanse haver, klaver en gele mosterd. Die heb ik rechtstreeks tussen de pompoenen gezaaid met een heel goed resultaat.” Ook de compostering heeft Willem Teun aangepast: “We hebben nu twee sleufsilo’s voor groenafval. Dat zetten we geregeld om en zo hebben we prachtige eigen compost. Kwaliteitsverbetering is waar we het allemaal voor doen en zo zetten we weer een stapje in de goede richting.”
