Veldmuizenplaag zorgt voor record aantal ransuilen in Fryslân

2 februari 2015

Veldmuizenplaag zorgt voor record aantal ransuilen in Fryslân

Dat de veldmuizenplaag aantrekkelijk is voor predatoren als ransuilen blijkt uit tellingen die bioloog Harry Wijnandts onder de vlag van het Natuurmuseum Fryslân al acht jaar organiseert. Dit jaar is een record aantal ransuilen (hoarnûlen) geteld: 1740 op 143 verschillende winterroesten. Daarmee is het record van de winter van 2009 gebroken. Toen werden er 1686 ransuilen verspreid over de provincie waargenomen.

Vorige winter was het aantal waargenomen ransuilen teleurstellend: er werden maar een kleine 800 uilen geteld. Begint de landelijk geconstateerde afname van ransuilen nu ook in Fryslân door te zetten of valt dit binnen de natuurlijke variatie? Een variatie die vooral veroorzaakt wordt door de min of meer driejaarlijkse veldmuizencyclus. Dat was de vraag waar de uilenonderzoeker zich dit jaar mee bezig hield.

Afgaande op alle berichten van deze zomer en herfst over veldmuizenplagen moest het wel een topjaar worden voor de ransuil. En dat werd het ook. Veel broedgevallen (ook bij de kerkuil, velduil, torenvalk etc.), grote legsels en goede overleving van de jongen leverden hoge aantallen ransuilen op de winterroesten (slaapplaatsen) op. Nu er op (bijna) alle roestplaatsen geteld is lijkt er inderdaad een sterk verband te zijn met de muizencyclus.  Veldmuizen vormen het stapelvoedsel voor de ransuil. Uit braakballenonderzoek van voorafgaande winters blijkt dat in Fryslân van de 40.000 gedetermineerde prooiresten bijna 90% uit veldmuizen bestaan! Voorlopige resultaten laten zien dat dit jaar een nog hoger percentage lijkt te worden. Op diverse locaties is er zelfs sprake van dat de uilen uitsluitend veldmuizen eten! Bij een snelle berekening houdt dit in dat alleen al de ransuilen in Fryslân jaarlijks zo’n twee miljoen veldmuizen weten weg te werken!

De winterroesten van ransuilen zijn niet homogeen over de provincie verspreid.  Verreweg de meeste uilen bevinden zich ten westen van de lijn Dokkum-Lemmer. Met name in het door de muizenplaag  getroffen  zuidwesten van de provincie bevinden zich winterroesten met grote aantallen uilen.  Aantallen van 30-40 overdag slapende uilen in een of twee bomen zijn niet ongewoon. Het record staat op een groep van maar liefst 120 uilen!

De onderzoekers zijn nog steeds in voor meldingen van roestplaatsen. Waarnemingen daarvan in Fryslân kunnen rechtstreeks worden doorgegeven aan wijnandt@xs4all.nl of aan het Natuurmuseum Fryslân. Op de website van het Natuurmuseum Fryslân (www.hetnatuurmuseum.nl) worden de meldingen bijgehouden met een tabel en op een overzichtskaart. Het overzicht is op de website vinden onder Collectie. Ook in andere provincies (o.a. Groningen, Zeeland, Noord-Brabant) worden sinds enige tijd ’s winters ransuilen geteld. Zelfs in België vindt het Friese voorbeeld navolging.