Opinie | Bomen: groen goud voor de Friese boer

9 maart 2023

Bomen: groen goud voor de Friese boer

Het is maart, de winter loopt op zijn eind, en daarmee ook het boomplantseizoen. Bomen staan voor optimisme, want ze zijn een van de antwoorden op de klimaat- en milieuproblemen die zo voelbaar zijn inmiddels. Vele Friezen ondersteunen het belang van bomen en zijn enthousiast om zelf bomen te planten in hun tuin. Wij als FMF hebben bijvoorbeeld voor het boomplantproject Beammen foar Elkenien een overweldigende hoeveelheid reacties ontvangen van particulieren die bomen willen planten!

Goed nieuws dus, maar toch ook weer niet. Er worden namelijk nog veel te weinig bomen aangeplant! Ondanks de afspraken die hierover zijn gemaakt in het nationale Klimaatakkoord (1% meer bomen in Nederland, ofwel 37.000 ha) en provinciaal voor Fryslân in de Bossenstrategie (4.600 ha bomen en bos; revitalisering en nieuw) zijn gemaakt. Een belangrijke reden waarom dit nog te weinig gebeurt, is naar ons idee de strikte blik vanuit economisch perspectief. In de landbouwprovincie die Fryslân is, bedraagt het agrarisch grondgebied volgens het CBS maar liefst ruim 257.000 ha. Hier ligt dus een grote kans voor de aanplant van deze noodzakelijke bomen. Maar de economische waarde van natuur is maar een kwart van die van agrarisch gebied. Dus je zou als boer wel gek zijn om een deel van je waardevolle grond te beplanten met bomen, toch?

Wij zien dat anders, en pleiten voor een veel minder scherpe grens tussen de functies natuur en economie. Gezien het grote areaal agrarisch gebied in Fryslân is er in potentie een belangrijke rol weggelegd voor de boeren. Van oudsher waren bomen als vanzelfsprekend aanwezig op een agrarisch bedrijf en in het landelijk gebied. Deze zijn op veel plekken verdwenen, onder invloed van de welbekende schaalvergroting en rationalisering van de landbouw. In die tijd is ook de strikte scheiding tussen natuur en landbouw ontstaan en werden bomen vooral gezien als overbodige elementen waar je last van hebt. Mede door het verdwijnen van de bomen en struiken is een dramatisch groot deel van de biodiversiteit ook verdwenen, simpelweg omdat de habitat voor de wilde natuur is verdwenen. Daardoor zijn we in een neergaande spiraal beland. De populaties aan wilde bijen en honingbijen nemen af, waardoor de bestuiving van de planten ook afneemt wat vervolgens weer zeer nadelig is voor de bijenpopulaties. En dat terwijl de oplossing niet radicaal hoeft te zijn! Om tot herstel van de biodiversiteit te komen is het nodig dat we de natuurlijke elementen weer terug laten keren. Hier is ook het Aanvalsplan Landschap op gericht. Dit aanvalsplan – opgesteld in opdracht van LNV – heeft als doel om 10% groenblauwe dooradering van het landelijk gebied te realiseren. Hieronder verstaan we de ‘kleine’ natuurelementen die ons landschap in belangrijke mate vormgeven zoals bijvoorbeeld singels, bomenrijen, houtwallen, en hagen. Er is hier nadrukkelijk een rol weggelegd voor grondeigenaren zoals boeren.

En dat dat niet een last is maar in vele opzichten juist veel oplevert, zien wij dagelijks in de projecten die we samen met boeren uitvoeren. Zo kunnen bomen een belangrijke rol spelen voor het vee op een landbouwbedrijf. Bomen en struiken kunnen een voederhaag vormen. Niet ter vervanging van het andere voer, maar om de diversiteit te vergroten voor wat een koe eet. Wilgen hebben een medicinale werking voor koeien, er zit acetylsalicylzuur en dit werkt ontstekingsremmend. Bomen bieden schaduw voor het vee op de hete zomerdagen en een houtwal is een natuurlijke veekering. Ook leggen bomen CO₂ vast, wat vervolgens vertaald kan worden in economische waarde in de vorm van verhandelbare CO₂-certificaten. Vanuit de FMF voeren we verschillende projecten uit om actief kennis te ontwikkelen en delen over de praktische toepassing van bomen op boerenbedrijven om daarmee de drempel te verlagen voor boeren die hier ook kansen in zien. Zo gaan we in het project Boeren tussen Boomwallen we met boeren in de Noardlike Fryske Wâlden aan de slag om te ervaren hoe dit werkt, volgens een methode die bij de Stichting Nederlandse Koolstofmarkt (SNK) gecertificeerd is. Daarmee worden bomen onderdeel van nieuwe verdienmodellen voor de boer. Boeren gaan ervaren hoe dit werkt en samen gaan we dit verhaal vertellen aan andere boeren.

Het planten van bomen is dus niet het volgende wat op het lijstje van de boer komt wat hij ook ‘moet’ doen maar het biedt een kans op het vermeerderen van waarde. Economische waarde, maar ook landschappelijke waarde. Het is tijd om de waarde van bomen voor de boeren weer te gaan zien! Kortom: in onze ogen is er niets te verliezen maar vooral veel te winnen voor boeren als zij meer bomen en struiken op hun erf en op hun grond aanplanten. Door bomen weer als onderdeel te zien van een agrarisch bedrijf, komen natuur en landbouw weer bij elkaar en breken we de strikte scheiding tussen beide beetje bij beetje af. En als we nu beginnen met het maken van een plan, dan kunnen het komende plantseizoen wat ons betreft weer duizenden bomen en struiken de grond in!

– Paulien Kruiper, Programmamanager Biodiversiteit en Natuur bij de FMF

– Hendrik Pries, Projectmedewerker Ruimtelijke Ordening bij de FMF