Energieneutraal dorp word je niet zomaar

28 april 2015

Energieneutraal dorp word je niet zomaar

Geïnspireerd, maar ook wat ontnuchterd keerden zo’n vijftig Friezen afgelopen zaterdag terug van een excursie naar het Duitse Saerbeck. Energieneutraal worden is nog een hele opgave. De Friezen vertegenwoordigden negen dorpen die er serieus werk van maken energieneutraal te worden, gesteund door Doarpswurk en de Friese Milieu Federatie.

Wat het ruim 7000 inwoners tellend Saerbeck kon tonen, was imponerend. Vooral het vlak bij het dorp gelegen bio-energie park met een veld van 24.000 zonnepanelen, zeven windmolens en een biogasinstallatie maakten indruk. Daarnaast telt het dorp zelf nog 400 zonnepaneelinstallaties en een verwarmingsinstallatie op houtpellets die in een omtrek van 900 meter scholen, sportaccommodaties en een kerk verwarmt.

Dankzij de windmolens en panelen produceert Saerbeck tweeënhalf keer zoveel stroom als het verbruikt. Het won dan ook niet voor niets in 2009 de titel Klimaatgemeenschap in de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen. Maar zelfs deze gemeenschap, die in 2030 volledig energieneutraal wil zijn, moet nog hard aan het werk om haar doelstelling te halen.

Enthousiaste burgemeester
Het succes van Saerbeck is een combinatie van een enthousiaste burgemeester met visie en een dosis geluk, bleek uit het verhaal van Klaus Russell-Wells. Hij is als medewerker aan de Hogeschool in Münster nauw betrokken is bij het klimaatproject.

De burgemeester liet eind jaren negentig zijn oog vallen op een nabijgelegen voormalig munitiedepot van 90 hectare. Slim onderhandelen hield de aankoopprijs beperkt tot één miljoen euro. Zo had Saerbeck voor een prikje een prachtlocatie voor hun bio-energie park. Lokale boeren bouwden er een biovergister en de lokale energiecoöperatie en bedrijven investeerden in het zonnepark en de windmolens.

Dezelfde burgemeester maakte de bevolking enthousiast voor deelname aan de strijd om de titel Klimaatgemeenschap. Die werd gewonnen. En met de prijs van 1,1 miljoen euro werd de verwarmingsinstallatie aangelegd.

Energiecafés
Maar onderschat niet hoe belangrijk het is de bevolking bij de overgang naar duurzame energie te betrekken, benadrukte Russel-Wells. “We organiseren energiecafés waar mensen over de wildste plannen kunnen brainstormen, in de stuurgroep zitten naast wetenschappers gewone burgers en ook de media en scholen worden volop bij het project betrokken. Zo hielden leerlingen van de middelbare school een enquête over het energieverbruik en brachten ze ligging van de daken in kaart. Ze presenteerden de uitkomsten zelf aan de bevolking. Zo’n presentatie door jongelui uit je eigen dorp heeft heel wat meer impact dan een geleerde die een verhaaltje houdt.”

De rondleiding over het bio-energie park was voor veel Friezen een eye-opener. De zeven windmolens van 150 meter leveren maximaal 21 MW, een veld van 38.000 vierkante meter zonnepanelen slechts 6 MW. “Met zonnepanelen alleen red je het niet”, merkte iemand op.

“Dit is it bewiis dat it kin. Moatst der wol as mienskip de skouders ûnder sette”, vond wethouder Marten van der Veen van Achtkarspelen. In zijn gemeente is Harkema een van de negen dorpen die energieneutraal wil worden.
Saerbeck bevestigde voor Tjeerd Osinga van de Energie Coöperatie Gaasterland dat als je energieneutraal wil worden, je het groot moet aanpakken. “Het is natuurlijk fantastisch als je een gemeenteraad hebt die zich er zo breed voor inzet en het promoot. Ik zie het voor ons nog steeds zitten, al mikken wij niet op 2030 maar eerder op 2050.”

Een aantal excursiedeelnemers vond de grootschaligheid van het bio-energie park wel erg hoog gegrepen, maar de wandeling door het dorp inspireerde. “Mooi zoals ze scholen er bij betrekken” vond Doede Boon van duurzaam Grou. Zo waren de zonnepanelen op de lagere school in de vorm van zonnestralen gelegd en sierde een groot kunstwerk de buitenmuur, waarop leerlingen hun droom van een duurzaam dorp hadden getekend.

Ook zichtbaar maken van de energietransitie sprak hem aan. “Bij ons liggen er zonnepanelen op het dak van de sporthal, maar die zie je bijna niet. Hier hangen borden aan gebouwen die bij het project horen en is het gebouw van de verwarmingsketel van glas zodat je van de straat de ketel kunt zien.”

De excursie naar Saerbeck heeft Jaap Koen Bijma van Doarpswurk aan het denken gezet. “Anders dan onze werkwijze met de negen dorpen, is het proces in Saerbeck van bovenaf gestuurd. Het dorp heeft voor het project ook een professionele manager, in ons concept is het allemaal vrijwilligerswerk. En is de dorpsschaal waarop wij in Fryslân het nu aanpakken niet te klein? Energie opwekken in je eigen dorp heeft z’n kracht, mensen zien waar hun energie vandaan komt. Maar met een aantal dorpen een groot energiepark opzetten, kan wel eens veel effectiever zijn als we energieneutraal willen worden. In ieder geval stof genoeg tot nadenken.”

Bron: Friesch Dagblad/Theo Klein